Archeologisch onderzoek - aantal waarnemingen
In 2020 werden er 315 archeologische waarnemingen gemeld, 1 meer dan in 2019. De meeste waarnemingen kwamen uit Limburg (117).
Bovenstaande grafiek toont het aantal archeologische waarnemingen in Nederland naar het geregistreerde jaar van de vondst en per provincie in 2020.
Waarnemingen
Een waarneming in Archis is de documentatie van een bepaalde archeologische vondst of vindplaats, op een bepaald moment (datum vondst) en door een bepaalde persoon of instantie (Definitie van waarneming volgens het Archeologisch Basis Register 1992, versie 1.0, II). In tegenstelling tot onderzoeksmeldingen geven waarnemingen niet alleen een beeld van ontwikkelingen in professioneel archeologisch onderzoek. Ook vondsten van individuele personen (bijvoorbeeld amateurarcheologen) of niet-professionele instanties (bijvoorbeeld archeologische verenigingen) zijn vanaf 1992 (deels met terugwerkende kracht) als waarneming ingevoerd in Archis. De vinder registreert de vondsten door middel van een vondstmelding. Deze wordt gecontroleerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Bij goedkeuring wordt de vondstmelding opgewerkt tot een waarneming. Het is niet bekend of alle vondsten bij de RCE worden gemeld.
Piek in aantal waarnemingen in 1985 en 1986
Na de introductie van Archis is aan de hand van gegevens uit de oude papieren archieven (Centraal Archeologisch Archief en Centraal Monumenten Archief) een groot aantal waarnemingen met terugwerkende kracht ingevoerd door medewerkers van de toenmalige Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB). De piek van 3.038 waarnemingen in 1985 en 3.705 in 1986 is het resultaat van archeologisch veldwerk door RAAP Archeologisch Adviesbureau in enkele grote projecten van de landinrichtingsdienst. Vrijwel alle vondsten uit dit veldwerk werden als aparte waarnemingen aangemeld in Archis.
Daling in aantal waarnemingen na 2009
Het aantal waarnemingen varieert maar weinig tussen 1989 en 2009, met een kleine piek van meer dan 2000 waarnemingen in 2005. Na 2009 zet een duidelijke daling in. Het is opvallend dat deze daling van archeologische waarnemingen veel markanter is dan de afname van het aantal archeologische onderzoeken in dezelfde periode.
In 2020 zijn er 315 waarnemingen in Archis gemeld, een meer dan de 314 uit 2019. 2015 blijft met 287 waarnemingen vooralsnog het 'dieptepunt', na de piek van 2005 met 2.144 waarnemingen.
De meeste waarnemingen kwamen in 2020 uit Limburg, 117, een vertienvoudiging van het jaar ervoor (11 in 2019) en meer dan 2 maal zo veel als in Noord-Holland, met 34 waarnemingen de nummer 2 op de lijst.
Archeologisch Informatiesysteem (Archis), Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
31 december 2020
Meetfrequentie: jaarlijks
Aan waarnemingen zijn problemen verbonden ten aanzien van de volledigheid en de betrouwbaarheid van de invoer in Archis. Dit is deels een gevolg van het feit dat een groot deel van de waarnemingen met terugwerkende kracht is ingevoerd op basis van (summiere) papieren gegevens en notities. Bovendien bestaan er grote verschillen in de wijze waarop de beschrijver en/of invoerder een waarnemingsnummer toekent aan archeologische vondsten/vindplaatsen. Als voorbeeld: een akker die door de jaren heen talrijke vondsten heeft opgeleverd, kan in het ene geval talrijke waarnemingsnummers bevatten (vondsten hebben per vondstdatum een eigen waarnemingsnummer gekregen) en in het andere geval slechts één waarnemingsnummer (alle vondsten zijn samengenomen en aan deze vondsten één waarnemingsnummer toegekend). Het is duidelijk dat deze verschillen van grote invloed (kunnen) zijn op de data en het beeld van ontwikkelingen in het aantal waarnemingen door de tijd heen.
Waarnemingen die met terugwerkende kracht zijn ingevoerd in Archis I, zijn:
- gegevens uit de oude papieren archieven CAA en CMA. Deze gegevens zijn tussen 1992-1996 ingevoerd in Archis I.
- Artikel 41-meldingen die vanaf 1988 als papieren formulieren zijn aangeleverd aan de ROB.
- gegevens die externe instanties en personen hebben ingevoerd in het programma ARBASE en op diskette hebben aangeleverd bij de ROB.
Lees hier meer over dit onderwerp.
