Beschermde stads- en dorpsgezichten – wezenlijke veranderingen naar type
Tussen 2011 en 2015 hebben de meeste veranderingen in beschermde stads- en dorpsgezichten uit de steekproef plaatsgevonden in hun structuur en waren vooral van invloed op de maat, schaal en korrelgrootte (15 keer). Wezenlijke veranderingen in de functie van een gezicht grepen vooral in op de hiërarchie (4 keer). Wezenlijke veranderingen in het beeld van de gezichten waren het vaakst van invloed op stijl en verschijningsvorm (12 keer).
Bovenstaande grafieken tonen het totaal aantal wezenlijke veranderingen per type beschermd gezicht en per categorie en subcategorie van de verandering in 2015 ten opzichte van 2011.
De wezenlijke veranderingen die tussen 2011 en 2015 hebben plaatsgevonden in de beschermde stads- en dorpsgezichten zijn onder te verdelen in 3 categorieën: structuur, functie en beeld. Hierbinnen kan de wezenlijke verandering van invloed zijn geweest op verschillende subcategorieën zoals de nederzettingstypologie en zichtrelaties. Eén verandering kan onder meerdere categorieën en aspecten vallen. Over het algemeen geldt dat een wezenlijke verandering die op veel verschillende aspecten van invloed is geweest negatiever is voor het karakter van het gezicht.
Meeste wezenlijke veranderingen in structuur
De meeste veranderingen hebben plaatsgevonden in de structuur van de gezichten. Relatief veel veranderingen waren van invloed waren op de verhouding bebouwde en onbebouwde ruimte (8 keer) en op maat, schaal en korrelgrootte (15 keer). Vooral in dichte steden en dorpen zijn de veranderingen vaak van invloed op de structuur van het gezicht. Geen enkele wezenlijke verandering was van invloed op het landschapstype van een landelijke structuur.
Functie veranderingen vooral van invloed op hiërarchie gezicht
Als wezenlijke veranderingen van invloed zijn op de functie van een gezicht is dit vooral het geval voor de hiërarchie van het gezicht (4 keer) en de functiezonering (3 keer). In groene steden, landschappen en stadsparken hebben er tussen 2011 en 2015 geen wezenlijke veranderingen plaatsgevonden die van invloed waren op de functie. De groenere en landelijkere gezichten blijken minder gevoelig voor dit soort veranderingen.
Beeld veranderingen 12 keer van invloed op stijl en verschijningsvorm
Wezenlijke veranderingen in het beeld van een gezicht zijn vooral van invloed op stijl en verschijningsvorm (12 keer). Daarnaast zijn veranderingen vaak van invloed op de bebouwingsvorm (6 keer). De wezenlijke veranderingen in de stadsparken zijn geen enkele keer van invloed op het beeld van het gezicht.
RCE – Onderzoek op basis van expert judgement van interne adviseurs erfgoed en ruimte en specialisten historische stedenbouw.
31 december 2015
Meetfrequentie: vierjaarlijks
De 76 geselecteerde gezichten waren alle tussen 1992 en 2011 officieel aangewezen, of zaten in het proces van aanwijzing. De gezichten die in het proces van aanwijzing zaten zijn ook meegenomen in de steekproef omdat het beleid omtrent de beschermde stads- en dorpsgezichten bij de start van dit proces al effectief uitgevoerd wordt. De 76 beschermde gezichten zijn willekeurig geselecteerd. De geselecteerde gezichten behoren tot de volgende verschillende typen gebieden:
- De dichte stad: zeer hoge dichtheid, multifunctioneel;
- De groene stad: hoge dichtheid , multifunctioneel;
- Bebouwingsensembles: hoge dichtheid , monofunctioneel: (bijvoorbeeld) tuindorpen, villawijken en industrieterreinen);
- Het dorp: gemiddelde dichtheid , multifunctioneel;
- Landschap: Landschappen met verspreide bewoning, lage dichtheid;
- Stadspark: ontworpen eenheid groen.
Er is voor gekozen om alleen wezenlijke veranderingen te tellen gerelateerd aan de beschreven waarden in de aanwijzing, omdat niet elke aanpassing impact heeft op het unieke karakter van het gezicht. Ook verschilt het per gezicht of deze als wezenlijk wordt gezien. Er worden geen uitspraken gedaan over de positieve of negatieve waarde van een wezenlijke verandering. Bovendien hebben wezenlijke veranderingen niet per definitie een negatieve impact op het gezicht. Dit is afhankelijk van de situatie. Veranderingen die weloverwogen zijn gemaakt door de gemeente met oog op verbetering van het gezicht kunnen dus alsnog zijn aangewezen als wezenlijk, omdat deze – positief of niet - wel impact kunnen hebben op het gezicht.
Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een vergelijking tussen de TOP10NL 2011 en 2015 kaarten en de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) kaarten. Voor de datum van de verandering is de datum van de doorvoer op de BAG kaarten gekozen. De veranderingen kunnen in de praktijk dus eerder hebben plaatsgevonden. De geconstateerde veranderingen zijn op basis van expert judgement getoetst door adviseurs erfgoed en ruimte en specialisten in de historische stedenbouw van de RCE, met behulp van CycloMedia globespotter beelden uit de desbetreffende jaren.
In het overzicht is onderscheid gemaakt tussen wezenlijke veranderingen in bebouwde en onbebouwde ruimte. Hierbij is uitgegaan van de situatie zoals die was voordat de wezenlijke verandering plaatsvond. Onbebouwde ruimte betreft veranderingen in ruimten zoals pleinen, sportterreinen, langbouwgronden etc.. Veranderingen in bebouwde ruimte hebben betrekking op de bebouwde zones met uitbreiding of vervanging hiervan ten opzicht van de situatie in 2011.
Bekijk hier in welke beschermde stads- en dorpsgezichten er wezenlijke veranderingen hebben plaatsgevonden.
