Werelderfgoed en openheid - N.H.Waterlinie en Stelling van Amsterdam
De openheid van 3 forten in de Stelling van Amsterdam is in 2019 ten opzichte van 2017 toegenomen, maar ook in 3 forten afgenomen, vooral door toename van het oppervlak gebouwen. Bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie is opgaand hout zowel de reden van grotere openheid van verschillende forten als van verminderde openheid in 2019.
In bovenstaande kaarten is de mate van openheid van de middelbare kringen van de 41 forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de 39 forten van de Stelling van Amsterdam in 2019 aangegeven evenals het verschil in openheid ten opzichte van 2017.
Verboden kringen
Openheid rond de forten is één van de kernkwaliteiten van deze beide werelderfgoedgebieden die behouden moet blijven. Tijdens het functioneren van de forten waren permanente bebouwing en hoog opgaande begroeiing binnen de ‘verboden kringen’ rondom de forten niet toegestaan. Zonder toestemming van de minister van Oorlog mochten hier geen infrastructurele werken worden aangelegd of worden veranderd. Sinds het intrekken van de beperkingen in 1963 zijn deze kringen meer bebouwd geraakt en is er ook meer opgaande beplanting verschenen.
Stelling van Amsterdam
De stelling van Amsterdam is een 135 kilometer lange verdedigingslinie die Amsterdam moest verdedigen bij een buitenlandse aanval. De stelling is gebouwd tussen 1880 en 1920, en bestaat uit 42 forten en 4 batterijen. Het gebied buiten de stelling kon in tijden van gevaar onder water worden gezet met een verfijnd systeem van sluizen, dammen en andere waterbouwkundige voorzieningen. De Stelling van Amsterdam is werelderfgoed sinds 1996.
De openheid van drie forten in de Stelling van Amsterdam is aantoonbaar toegenomen (Fort bij Uithoorn, westbatterij Muiden en vesting Muiden). De openheid van vesting Muiden is toegenomen met 2,1%; zowel het oppervlak bebouwing, maar vooral het opgaand hout is afgenomen. De batterij Muiden is de openheid toegenomen met 2,54% door een sterke afname van het opgaand hout. Bij drie forten is de openheid aantoonbaar afgenomen sinds 2017, maar met een maximale afname van 0,75%. Fort bij Edam laat een beperkte afname van openheid van 0,52% zien. Bij de twee forten die de grootste afname van openheid tussen 2017 en 2019 laten zien, is dit toe te schrijven aan de toename van het oppervlak gebouwen.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie
In 2019 is de Nieuwe Hollandse Waterlinie voorgedragen als uitbreiding van het werelderfgoed Stelling van Amsterdam. Het is een uniek, in samenhang met het landschap ontworpen, negentiende en twintigste-eeuws hydrologisch en militairverdedigingssysteem. Het bestaat uit onder andere inundatiegebieden, een zone met verdedigingswerken zoals forten en groepsschuilplaatsen met hun directe omgeving, en de voormalige schootsvelden en verboden kringen rondom de forten.
Bij de Nieuwe Hollandse Waterlinie is het beeld wat diffuser dan bij de Stelling, omdat bij enkele forten de ontwikkeling van de openheid in de 1e en 2e kring verschilt. De openheid is bij 3 forten in beide kringen aantoonbaar toegenomen ten opzichte van 2017. De oppervlakte opgaand hout is bij deze forten afgenomen ten gunste van de openheid. Bij het Geofort nam de openheid in beide kringen af (6,98% en 5,7%) dit is het gevolg van de toename van het oppervlak opgaand hout. De toename van het oppervlak opgaand hout is ook de oorzaak bij 3 van de 4 andere kringen die rood zijn aangegeven in de kaart. Bij zeven forten is de openheid in de buitenste kring toegenomen
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) - kaartanalyse.
1 januari 2014, 2017, 2019.
Meetfrequentie: 2-jaarlijks
Voor het bepalen van de openheid van de verboden kringen geldt als uitgangspunt de Kringenwet (die is ingetrokken in 1963). In deze wet werden 3 typen verboden kringen met hun voorgeschreven beperkingen rondom forten gedefinieerd. De 1e verboden kring betreft een totaal vrij schootsveld zonder bebouwing en hoog opgaande begroeiing tot 600 meter gerekend vanaf de buitenste vestingmuur. Voor de forten van de Stelling van Amsterdam is voor de monitor een 360 gradenanalyse uitgevoerd. In de 2e kring mogen geen permanente (stenen) bebouwing of stenen schoorstenen voorkomen, en ook geen hoog opgaande begroeiing . De 3e kring mag geen bestendige bebouwing bevatten, dat wil zeggen dat een stenen haard en schoorsteen zijn toegestaan maar geen stenen muren, maar wel opgaande begroeiing , zolang het mogelijk is om deze te rooien.
Voor deze monitor is de 3e kring vanwege de moeilijk te definiëren criteria achterwege gelaten en is een oppervlakteberekening gemaakt van de openheid binnen de vrije schootsvelden van de 1e en 2e kring van de forten.
Bezoek ook de pagina Openheid werelderfgoed voor meer informatie over dit onderwerp.
