Inhoud
  • Over de Erfgoedmonitor
  • Veelgestelde vragen
Logo van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
De Erfgoedmonitor
menu
  • Home
  • Onderwerpen
  • Indicatoren
  • Favorieten
  • Data vergelijken
  • Databank
  • Nieuws en Updates
  • Contact
Home > Onderwerpen > Gebouwde rijksmonumenten

Gebouwde rijksmonumenten

Foto van de sluis van Dirksland, monumentnummer 506932
Opslaan in mijn favorieten 

Op 31 december 2019 waren er 61.863 gebouwde rijksmonumenten opgenomen in het Monumentenregister. Rijksmonumenten zijn monumenten van nationale betekenis.

Het Monumentenregister

Het Monumentenregister bevat gegevens van alle monumenten in Nederland die door het Rijk zijn aangewezen als beschermd monument. Monumenten die door gemeenten en provincies zijn beschermd zijn niet in het Monumentenregister opgenomen. Een monument dat is ingeschreven in het register heeft de beschermde status vanaf de datum van inschrijving.  Is de aanwijzingsprocedure nog niet afgerond dan heeft het een zgn. ‘voorbeschermde status’ en is het object nog niet beschermd.

Omvang bescherming

Onder de bescherming vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving van het monument zijn vermeld. De bescherming van het monument omvat de gehele onroerende zaak, zoals fundering, gevel en gevelonderdelen (bijv. ook stoep, trap of bordes), draagconstructie, kap, vloeren, vloerafwerking en interieur (bijv. plafond, wandafwerking, trappen, deuren en schouwen). Niet onder de bescherming vallen objecten of zaken die alleen in de inleiding op de monumentomschrijving of alleen in de complexomschrijving worden genoemd.

Geschiedenis Monumentenregister

Het huidige Monumentregister vindt haar oorsprong in de Monumentenwet van 1961 waarmee de opbouw van een landelijk ‘Register van beschermde monumenten’ mogelijk werd gemaakt. Het register werd in het begin van de jaren ‘80 van de twintigste eeuw gedigitaliseerd.

Beschermingsprocedure niet langer op aanvraag

Een monument kan worden aangewezen indien:
1. het monument past in een aanwijzingsprogramma zoals vastgesteld in de Beleidsregel aanwijzing beschermde monumenten 2013 (de Nieuwe Hollandse Waterlinie; monumenten uit de wederopbouwperiode 1959-1965), of
2. het monument vanwege zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde kan worden aangemerkt als een nationaal of internationaal erkend monument van de Nederlandse architectuur, stedenbouw, landinrichting, bouwtechniek of ruimtegebonden kunst én vanwege zijn hoge zeldzaamheid een onmiskenbare aanvulling vormt op de lijst van beschermde monumenten.

Vanwege een wijziging in de Monumentenwet 1988 per 1 januari 2012 zal de minister van OCW niet langer op aanvraag een procedure starten voor het aanwijzen van een rijksmonument. Er kunnen nog wel suggesties voor aanwijzing gedaan worden, maar de procedure voor aanwijzing wordt niet meer vanzelfsprekend gestart.

Aandachtspunten bij aanwijzing

Bij de aanwijzing van een monument wordt rekening gehouden met de mate waarin het monument een positief behoudsperspectief heeft, zowel technisch als functioneel. Ook de mate waarin het monument een positieve invloed heeft op de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving speelt een rol.

Erfgoed op de kaart

De RCE heeft een interactieve kaart ontwikkeld waarop zowel de archeologische als gebouwde rijksmonumenten, wederopbouwgebieden, beschermde stad- en dorpsgezichten, het werelderfgoed en de musea in Nederland samen getoond kunnen worden. Via de legenda is het mogelijk de kaartlagen aan te passen en in- of uit te zoomen. Daarnaast is het mogelijk de topografie van 1900 en kadastrale minuutplans uit 1811-1832 als kaartlagen te gebruiken. Open hier de kaart en de handleiding voor het gebruik hiervan. Kaartlagen  van eerdere perioden (vanaf 1200) zijn in te zien via de Kaart van de Verstedelijking.

Indicatoren bij dit onderwerp

Gebouwde rijksmonumenten - actuele stand

Van de in totaal 61.815 gebouwde rijksmonumenten in ons land eind maart 2021, bevinden de meeste (14.011) zich in de provincie Noord-Holland. Ruim de helft van de rijksmonumenten in ons land bestaat uit 'woningen e woningbouwcomplexen'.

Kaart van Nederland met het aantal rijksmonumenten per provincie eind maart 2021

Lees meer

Gebouwde rijksmonumenten - aantal

Eind 2020 waren er 61.814 gebouwde rijksmonumenten in Nederland. De meeste rijksmonumenten bevonden zich in de provincie Noord-Holland (14.004). Hiervan bevond ruim de helft (53,5%, 7.496) zich in de gemeente Amsterdam.

Grafiek waarop de totale groei van het aantal gebouwde rijksmonumenten in Nederland tussen 1965 en 2020 wordt verbeeld.

Lees meer

Gebouwde rijksmonumenten - aantal per categorie

Het rijksmonumentenbestand (61.814) bestond eind 2020 voor meer dan de helft (51%) uit objecten in de categorie ‘woningen en woningbouwcomplexen’(31.548), 16,1% (9.922) viel in de categorie 'boerderijen, molens en bedrijven' en 9% (5.567) in de categorie 'kastelen, landhuizen en parken'.

Staafgrafiek met het aantal rijksmonumenten per hoofdcategorie eind 2020.

Lees meer

Rijksmonumenten - nabijheid

Rijksmonumenten zijn in Nederland, met uitzondering van Flevoland, bijna overal tamelijk nabij te vinden. De dichtheid van gebouwde rijksmonumenten is het grootst in de grote steden, die van archeologische rijksmonumenten vooral in de oostelijke helft van het land.

Kaart van Nederland met de nabijheid van gebouwde rijksmonumenten in concentratiecirkels

Lees meer

Wederopbouwmonumenten 1940-1958 - top 100

In 2007 zijn 100 panden uit de wederopbouwperiode 1940-1958 aangewezen als rijksmonument door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

Staafdiagram van het aantal wederopbouwmonumenten uit de periode 1945-1958 per thema.

Lees meer

Wederopbouwmonumenten 1959-1965 - top 90

In 2013 zijn 90 panden uit de wederopbouwperiode 1959-1965 aangewezen als rijksmonument door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).

Staafdiagram van het aantal wederopbouwmonumenten 1959-1965 per thema.

Lees meer

Gerelateerd nieuws

Gerrit Rietveld

Huis Rietveld aangewezen als rijksmonument

13 april 2015
Middelburg, Kloveniersdoelen, Wikimedia Commons

Gezocht: nieuwe monumenten te Middelburg

11 augustus 2014
  •  

Blijf op de hoogte

Ontvang jaarlijks de laatste cijfers van Erfgoedmonitor.nl.

Meld je hier aan

Printvriendelijke versieOpslaan in PDF
  • Home
  • Over deze website
  • Privacyverklaring
  • Alle indicatoren
  • Onderwerpen
  • Specials
  • A tot Z lijst
  • Nieuws & updates
  • Nieuwsoverzicht
  • Updates

Contact Informatie

Smallepad 5
3811 MG Amersfoort
(033) 4217 421
routebeschrijving

Postadres
Postbus 1600
3800 BP Amersfoort

Infodesk

Voor inhoudelijke vragen
(033) 4217 456
info@cultureelerfgoed.nl

Volg ons ook op:Twitter iconAbonneer op onze nieuwsbrief