Objecten en structuren die bepalend zijn voor de identiteit van een provincie kunnen door die provincie worden aangewezen als 'provinciaal monument'. Daarmee geniet het  bescherming vanuit de provincie. Bovendien dient de lijst als basis voor eventuele subsidietoezeggingen.

Provinciaal Monumentenbeleid

De provincie legt haar monumentenbeleid vast in de provinciale monumentenverordening. De Provinciale Staten van de provincie kan een lijst met provinciale monumenten samenstellen. Naast gebouwen kunnen hier ook dijken, grenspalen tussen twee gemeenten en gemeente-overschrijdende objecten (bijv. terreinen die archeologisch zeer waardevol zijn) op staan.

Provinciale monumenten alleen in Drenthe en Noord-Holland

De provincies Drenthe en Noord-Holland zijn vooralsnog de enige provincies in Nederland die provinciale monumenten hebben aangewezen. Noord-Holland heeft er in het verleden bewust voor gekozen om provinciale monumenten te benoemen, mede door de aanwezigheid van veel kenmerkende objecten in de provincie. In 2007 besloot de provincie Drenthe om een lijst samen te stellen, waarna zij in april 2009 de eerste serie provinciale monumenten aanwees.