Eigenaren die een rijksmonument gaan restaureren kunnen een hypotheek afsluiten bij het Nationaal Restauratie Fonds (NRF). Het NRF verstrekt hiervoor twee soorten hypotheken met een lage rente: de Restauratiefonds-hypotheek (Rf-h) voor woonhuismonumenten en de Restauratiefondsplus-hypotheek (Rf-h+) voor niet-woonhuis monumenten. Deze hypotheken worden verstrekt uit een Revolving Fund. Dit is een fonds waarbij de rente en aflossing op de uitgezette leningen opnieuw uitgeleend wordt voor nieuwe restauraties.

Revolving fund Restauratiefonds-hypotheek

Eigenaren van beschermde monumenten in de categorie woonhuizen en boerderijen zonder agrarische functie komen niet in aanmerking voor subsidie van de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten (Sim, voorheen Brim). Woonhuiseigenaren komen wel in aanmerking voor een Restauratiefonds-hypotheek. Deze hypotheek kent een minimum leningsbedrag van €10.000 en een maximum van €300.000. Met deze hypotheek is voor circa 40.000 van de 62.000 rijksmonumenten die buiten de SIM vallen een systeem ontwikkeld waarbij een lage rente en aflossing op verstrekte leningen bijdragen aan de financiering van de jaarlijkse restauratiebehoefte. Eigenaren hebben zo vroegtijdig zicht op beschikbaarheid van middelen, wat bijdraagt aan goede restauratieplannen.

Revolving fund Restauratiefondsplus-hypotheek

Tot 2012 konden eigenaren van niet-woonhuismonumenten voor restauratie alleen gebruik maken van een restauratiesubsidie, en voor onderhoud van de Sim-regeling. Vanaf 2012 hebben ook zij de optie om te lenen tegen een lage rente bij het NRF. Op verzoek van het Ministerie van OCW heeft Stichting Nationaal Restauratiefonds (NRF) daartoe de Restauratiefondsplus-hypotheek (Rf-h+) ontwikkeld voor grootschalige restauratie en herbestemmingen. Het gaat hierbij om hypotheken van minimaal €300.000 en maximaal €2.500.000. Het ministerie van OCW heeft hier in totaal € 103 miljoen euro voor beschikbaar gesteld.

De effecten van de hypotheek worden geëvalueerd. In 2014 is een nulmeting uitgevoerd en in 2017 worden de definitieve onderzoeksresultaten gepresenteerd. De voorlopige conclusies geven aan dat de beleidsdoelstelling van het Ministerie wordt behaald. Het aantal monumenten in slechte staat neemt af. In veel gevallen is de financiering ingezet voor herbestemming en in diverse gevallen blijft de oorspronkelijke functie gelijk. De maatschappelijke effecten verschillen per type project en de specifieke locatie. In algemene zin dragen alle projecten bij aan een aantrekkelijke omgeving (toerisme, veiligheid) en daarmee aan een verbetering van de leefbaarheid en ontwikkelpotentieel van het omliggende gebied.

Afgesloten hypotheken

Er kunnen meerdere hypotheken per monument worden afgesloten en er kunnen meerdere monumenten onder één hypotheek vallen. Deze variatie zorgt ervoor dat het aantal hypotheken niet direct iets zegt over het aantal unieke monumenten waarvoor de hypotheek wordt afgesloten. In de Erfgoedmonitor laten de indicatoren het aantal hypotheken zien voor de Rf-h vanaf 2006 en voor de Rf-h+ vanaf 2012. Hoewel de Rf-h al sinds 2002 wordt verstrekt, geven de data in de Erfgoedmonitor de cijfers vanaf 2006 weer. Hiermee sluit de meetperiode aan op die van de instandhoudingsubsidies.