Terreinbeheerders
De terreinbeheerders die zich ontfermen over het dagelijks beheer van het Nederlandse cultuurlandschap zijn te verdelen in drie categorieën: landelijke terreineigenaren, regionale beheerders (provincies en gemeenten) en particuliere grondeigenaren.
Landelijke beheerders
Staatsbosbeheer is de bos- en natuurbeheerder van de Nederlandse staat. Deze organisatie beheert in opdracht van de rijksoverheid ongeveer 260.000 hectare bos, natuurgebieden en historisch cultuurlandschap. Daarnaast beheert Staatsbosbeheer zo’n 450 gebouwde rijksmonumenten, 1500 archeologische complexen 100 gemeentelijke en provinciale monumenten. Ook Natuurmonumenten zet zich in voor de bescherming van natuurgebieden, waardevolle landschappen en cultureel erfgoed. Natuurmonumenten koopt gebieden aan, beheert die en zorgt ervoor dat ze toegankelijk zijn.
Rijkswaterstaat beheert en ontwikkelt het nationale netwerk van wegen en vaarwegen en krijgt bij de uitvoering van werkzaamheden vaak te maken met cultuurhistorische waarden. Bij nieuwe initiatieven is Rijkswaterstaat – net als andere terreinbeheerders – dan ook verantwoordelijk voor een zorgvuldige omgang met dit erfgoed. Daarnaast zijn de waterschappen verantwoordelijk voor een groot deel van het waterbeheer in Nederland. Een waterschap is geen terreineigenaar, maar uitsluitend een beheerder. Het is een overheidsorganisatie die zorgdraagt voor de waterhuishouding in een bepaald gebied.
Regionale beheerders
In elke provincie is een provinciaal Landschap. De provinciale Landschappen zijn verantwoordelijk voor het beheer, behoud en de ontwikkeling en toegankelijkheid van de natuurgebieden in hun bezit. De afzonderlijke provinciale Landschappen maken allen deel uit van het samenwerkingsverband LandschappenNL. Dit is de ondersteunende organisatie voor de aangesloten partners. LandschappenNL geeft advies, behartigt de belangen van het Nederlandse landschap en voert beheertaken uit. De organisaties die hun krachten hebben gebundeld in LandschappenNL vertegenwoordigen zo’n 110.000 hectare beschermde natuur en ruim 800 monumenten.
Ook gemeenten kunnen grondeigenaar zijn. Zij formuleren ruimtelijk beleid en zijn verantwoordelijk voor het beheer van de gebieden die binnen hun gemeentegrenzen vallen. Bij het opstellen van een bestemmingsplan is de gemeente verplicht om rekening te houden met cultuurhistorische waarden. Het gaat hierbij om gebouwde monumenten, archeologie en cultuurlandschap.
Particuliere grondeigenaren
Particuliere grondeigenaren hebben zich georganiseerd in de Federatie Particulier Grondbezit (FPG). De leden zijn verantwoordelijk voor ca. 200.000 hectare landbouwgrond, bos- en natuurterreinen, oude en nieuwe landgoederen en daarmee voor een deel van onze voedselvoorziening, cultuurhistorie, natuurbeheer en recreatie. De FPG behartigt de belangen van haar leden en biedt een netwerk voor kennisdeling.
