Werelderfgoederen zijn monumenten die zo belangrijk zijn voor de wereldgemeenschap dat we ze veilig aan toekomstige generaties willen doorgeven. Dit kunnen zowel culturele als natuurlijke monumenten zijn of een combinatie van beide. Alleen erfgoed dat is ingeschreven op de Werelderfgoedlijst van UNESCO mag de titel Werelderfgoed dragen. UNESCO ( United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) is de VN-organisatie voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur.

De Werelderfgoedlijst

De Werelderfgoedlijst wordt sinds 1972 samengesteld door het Werelderfgoedcomité van UNESCO, op voordracht van de aangesloten landen. De Overeenkomst voor het Werelderfgoed is door 191 bij UNESCO aangesloten landen geratificeerd. Het Koninkrijk der Nederlanden ondertekende deze overeenkomst in 1992 en verplichtte zich hiermee de potentiële werelderfgoederen binnen de eigen grenzen op te sporen, te beschermen en te behouden. Sinds juli 2015 staan er 1031 items verspreid over 163 landen op de lijst, voor Nederland zijn dit er 10.

Procedure

Elk land dat het UNESCO-verdrag heeft ondertekend, kan een of meer items voordragen voor de internationale lijst, maar moet daarin gesteund worden door andere landen. Het betreffende item moet bovendien eerst zijn opgenomen in een nationale ‘voorlopige lijst’ om voor de UNESCO-lijst voorgedragen te kunnen worden. In Nederland adviseert een speciale commissie welke erfgoederen op de Voorlopige Lijst komen en beslist het kabinet welke erfgoederen Nederland voordraagt voor de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Het UNESCO-comité komt één maal per jaar bijeen en stemt dan over het al dan niet opnemen van de voordrachten op de officiële lijst.

Verantwoordelijk voor het culturele werelderfgoed in Nederland is deminister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het natuurlijke werelderfgoed valt onder de staatssecretaris van Economische Zaken. Samen bepalen ze het Nederlandse werelderfgoedbeleid.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voert het werelderfgoedbeleid uit. Dat doet hij door:

• Het opstellen van voorbereidingsdossiers en coördineren van beheersplannen;
• Samen te werken met de beheerders;
• Samen met de Stichting Werelderfgoed.nl het publiek te informeren;
• Contact te houden met het UNESCO Werelderfgoedcentrum in Parijs.

Betekenis van vermelding op de Werelderfgoedlijst

Een vermelding op de Werelderfgoedlijst is vooral een internationaal teken van waardering voor het monument. Het is goed voor het toerisme en de economie van een land. Maar de status schept ook verplichtingen. Zo moet een land elke zes jaar aan het Werelderfgoedcomité van UNESCO doorgeven wat het heeft gedaan om het Werelderfgoedverdrag goed uit te voeren. Ook moet het land van elk erfgoed laten weten:

Onderzoek naar draagvlak en waardering

De Werelderfgoederen vertellen het verhaal van Nederland en de Nederlanders op het gebied van waterbeheer, burgersamenleving en (land)ontwerp. Het programma Visie Erfgoed en Ruimte dat van 2012 tot 2016 bij de RCE wordt uitgevoerd heeft onder meer als doel om de bekendheid, het draagvlak en de waardering voor Werelderfgoed bij het brede publiek te vergroten. In het kader van dit programma heeft de RCE Bureau Veldkamp gevraagd een nulmeting onder het Nederlands publiek uit te voeren om de stand van zaken bij de start van dit programma in kaart te brengen. Door op termijn een tweede meting uit te voeren kan inzicht worden verkregen in de effectiviteit van het programma. Deze resultaatmeting wordt naar verwachting in 2016 uitgevoerd.

Andere vormen van bescherming van erfgoed door UNESCO

Immaterieel erfgoed

Sinds 2003 is ook het UNESCO Verdrag voor het Immateriële Erfgoed in werking getreden, dat Nederland in 2012 heeft geratificeerd. Het Immateriële Werelderfgoed is door UNESCO opgenomen in een lijst, getiteld Meesterwerken van het Orale en Immateriële erfgoed van de mensheid. Nederland heeft voor deze lijst nog geen voordrachten gedaan.

Documenten

Ook voor de bescherming van waardevolle archieven, bibliotheekcollecties en individuele werken heeft UNESCO het initiatief tot een werelderfgoedlijst genomen. De Werelderfgoedlijst voor Documenten is opgezet binnen het UNESCO-programma Memory of the World, opgestart in 1992. Nederland heeft op deze lijst 11 ingeschreven erfgoederen, waarvan er drie gedeeld worden met andere landen.

Onderwaterarcheologie

De UNESCO-conventie voor de bescherming van onderwatererfgoed van 2001 is door Nederland nog niet ondertekend. Wel heeft Nederland zich gecommitteerd aan de annex bij dit verdrag. Daarin staan regels voor de omgang met erfgoed onder water.

Erfgoed op de kaart

De RCE heeft een interactieve kaart ontwikkeld waarop zowel de archeologische als gebouwde rijksmonumenten, wederopbouwgebieden, beschermde stad- en dorpsgezichten, het werelderfgoed en de musea in Nederland samen getoond kunnen worden. Via de legenda is het mogelijk de kaartlagen aan te passen en in- of uit te zoomen. Daarnaast is het mogelijk de topografie van 1900 en kadastrale minuutplans uit 1811-1832 als kaartlagen te gebruiken. Open hier de kaart en de handleiding voor het gebruik hiervan. Kaartlagen van eerdere perioden (vanaf 1200) zijn in te zien via de Kaart van de Verstedelijking.